اصطلاح AJAX ( اي‌جکس يا اي‌ژاکس) سرنام عبارت Asynchronous Java and XML است که معنی آن ترکيب نامتقارن جاوا اسکريپت و XML است. پروتکل HTTP به گونه ای عمل میکند که هنگام کلیک روی لینک ها و دکمه های داخل صفحات وب، درخواستی به سرور فرستاده و صفحه جدید جایگزین صفحه فعلی می شود. با کمک AJAX می توان کاری کرد که بخشی از صفحه هم بتواند تغییر کند بجای اینکه کل صفحه جایگرین شود .
ای جکس تکنولوژی جدیدی است که با کمک آن می توان فقط قسمتي از صفحه که قرار است اطلاعات جديد را به نمايش درآورد را تغییر دهیم و کليه عمليات ارسال اطلاعات و دريافت نتايج در پشت صحنه انجام مي‌شود. در نتيجه هيچ‌گاه صفحه سفيد و خالي وب در فواصل کنش و واکنش‌هاي هنگام کار با مرورگر ديده نمي‌شود و احساسي مشابه تجربه کار با يک نرم‌افزار دسکتاپ به کاربر دست مي‌دهد.
اهمیت تکنولوژی ای جکس
فناوري ایجکس جديد و فوق العاده به‌نظر مي‌رسد. ولي در حقيقت کل اين ترفند بر اساس فناوی هایی بنا شده است که هم‌اکنون موجودند: جاوااسکريپت و XML. هر دوي اين فناوري‌ها تا حد زيادي باز هستند و منحصر به شرکت خاصي نيستند. به همين دليل اين روزها تمام محافل دنياي برنامه نويسي مملو از مقالات و تحليل‌هايي درباره AJAX است. به عنوان نمونه مي‌توانيد صفحه نخست سايت موسوم به کانال شبکه برنامه نويسان سان را بازکنيد.
بيشتر اين صفحه (در زمان نگارش اين يادداشت) به مقالات و مطالب متنوعي درباره AJAX اختصاص يافته است. مجلات برنامه‌نويسي نيز مقالات متعددي در اين زمينه منتشر کرده‌اند و سايت‌هاي معروفي مانند O” Reilly و xml.com نيز در اين باره مطلب دارند.
بنابراين ظرفيت بالايي براي تبديل اي‌جکس به يک استاندارد جهاني وجود دارد. از اين رو قرار است در تاريخ سيزدهم مارس سمينار مهمي در زمينه Ajax برگزار شود. اگر همين الان به سايت ajaxseminar.com مراجعه کنيد، متوجه مي‌شويد که علاوه بر طراح اين تکنيک، چندين برنامه‌نويس شاخص از شرکت‌هاي بزرگي همچون ياهو در آن شرکت خواهند داشت.
اين فناوري از يک جنبه ديگر نيز اهميت دارد. به‌دليل عدم نياز به بارگذاري مجدد کل يک صفحه وب، مقدار داده‌هايي که لازم است براي تکميل يک Interaction ميان کاربر و سايت مبادله شود، به شدت کاهش مي‌يابد و اين به معني افزايش محسوس سرعت نرم‌افزارهاي تحت وب، سهولت به‌کارگيري اينترفيس‌هاي مبتني بر اي‌جکس و کاربرپسندترشدن آن‌ها مي‌شود. به همين دليل اين روزها اکثر پورتال‌هاي بزرگ (مانند ياهو) مشغول طراحي اينترفيس‌هاي مبتني بر AJAX هستند.
با اين همه مزاياي اي‌جکس به همين موارد ختم نمي‌شود. تصور کنيد وقتي در طول شبانه روز ميلياردها بار فرآيند بارگذاري مجدد صفحات وب تعاملي در شبکه اينترنت تکرار مي‌شود، استفاده از اي‌جکس چگونه موجب آزاد شدن پهناي‌باند اينترنت و در نتيجه ميلياردها دلار صرفه‌جويي اقتصادي در اين زمينه مي‌شود و اين به نوبه خود انقلابي در عرصه وب و فضاي سايبر به شمار مي‌رود. اين تحول در شرايطي اتفاق مي‌افتد که همزمان فناوري‌هاي اينترنت پرسرعت همچون ADSL به شدت در حال رشد هستند.
حال تصور کنيد اگر فناوري اي‌جکس در مقياس گسترده‌اي مورد استفاده نرم‌افزارهاي تحت وب قرارگيرد. آنگاه افزايش سرعت کار با اينترنت چند برابر خواهد شد. چنين تحولي مي‌تواند اينترنت را به کامپيوتر دوم کاربران تبديل کند. به گونه‌اي که براي آن‌ها اجراي يک نرم‌افزار از روي وب تفاوت محسوسي با اجراي آن از روي کامپيوتر دسکتاپ نداشته باشد. در اين صورت ممکن است واقعا بخش مهمي از توان پردازشي نرم‌افزارها، چه از نوع دسکتاپ و چه از نوع تحت وب به سيستم‌هاي موسوم به Web Service واگذار شود. از اين رو کساني که مبتکر و مشوق ايده وب سرويس بوده‌اند، اين روزها انگيزه تازه‌اي براي سرعت بخشيدن به اين فناوري پيدا کرده‌اند و تلاش مي‌کنند دو فناوري اي‌جکس و وب سرويس را به‌يکديگر پيوند دهند و راهکارهاي تازه‌اي بيافرينند.
دنياي برنامه‌نويسي وب هنوز درگير هيجانات مربوط به آشنايي با اين پديده است و در حال بررسي مشکلات تکنيکي و هضم و جذب آن در بافت برنامه‌هاي تحت وب مي‌باشد. به همين دليل ميزان استفاده عملي از آن چندان گسترده نيست. اما چون کارايي اي‌جکس ديگر براي همه ثابت شده است، حرکت‌هاي بزرگي در سراسر اينترنت به سمت استفاده از اين فناوري در جريان است. از جمله اينترفيس نسخه دوم Yahoo Mail که به نسخه بتا معروف است و فعلا در دسترس کاربران سرويس غير رايگان ياهو قراردارد، از همين فناوري استفاده مي‌کند که به زودي اينترفيس جديد در دسترس عموم قرار مي‌گيرد. سرويس Gmail و Google Map نيز از اين فناوري استفاده مي‌کنند.